تغییرات پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در شدت های مختلف چرای دام (مطالعه موردی: مراتع ماهور ممسنی، استان فارس)

تغییرات پوشش گیاهی مراتع در اثر چرای مفرط دام می تواند منجر به ترکیب و مقدار بانک بذر گونه ها در خاک شود. در این تحقیق به مطالعه توأم پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در شدت های مختلف چرای دام در مراتع منطقه ماهور ممسنی واقع در استان فارس پرداخته شد. شدت های مختلف چرای دام به صورت قرق بلند مدت و دو منطقه کلید و بحرانی تعریف گردید. پوشش گیاهی و خاک در امتداد ترانسکت و در پلات های یک متر مربعی نمونه گیری شدند. نمونه گیری بانک بذر خاک از دو عمق صفر تا 5 و 5 تا10 سانتی متری خاک انجام شد. ترکیب و مقدار بانک بذر به روش جوانه زنی در گلخانه تعیین گردید. داده های پوشش گیاهی و بانک بذر خاک برای ارزیابی پاسخ گونه های گیاهی و گروه های کارکردی به شدت چرای دام مورد آنالیز قرار گرفتند. همچنین برای ارزیابی اثرات چرای دام بر کل پوشش گیاهی و بانک بذر خاک از آنالیزهای چند متغیره استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که 102 و 49 گونه گیاهی به ترتیب در پوشش گیاهی و بانک بذر خاک منطقه قرق دیده شدند که در منطقه کلید این تعداد 96 و 39 گونه و در منطقه بحرانی 46 و 18 گونه بود. تعداد گونه هایی که هم در پوشش گیاهی و هم در بانک بذر خاک بودند به ترتیب در منطقه قرق، منطقه کلید و منطقه بحرانی 36، 26 و 11 گونه بود. سه تیره پروانه آساها، کاسنی و گندمیان بیشترین تعداد گونه را هم در پوشش گیاهی و هم در بانک بذر خاک داشتند. با افزایش شدت چرا، گونه های مرغوب مرتعی هم در پوشش گیاهی و هم در بانک بذر خاک کاهش یافتند. در پوشش گیاهی درصد تاج پوشش تیره های گندمیان، پروانه آساها، پامچالیان، چتریان و علف گربه به طور معنی داری پاسخ منفی به شدت چرای نشان داده و در مقابل پاسخ مثبت به شدت چرای دام در تیره های شب بو، نعناعیان، بارهنگ و پنیرکیان مشاهده گردید. آنالیزcca و rda به ترتیب نشان دادند که ترکیب پوشش گیاهی و بانک بذر خاک منطقه تحت تأثیر شدت چرای دام بوده است. یافته های این تحقیق همچنین نشان داد که همبستگی بین ماتریس فاصله ای پوشش گیاهی و ماتریس فاصله ای بانک بذر خاک بر حسب شدت چرا متفاوت بوده است. با توجه به آسیب دیدن برخی شاخص های پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در اثر چرای دام، اصلاح روش های بهره برداری و مدیریت مراتع منطقه به منظور احیاء پوشش گیاهی توصیه می گردد.